راههای درمان رذایل اخلاقی حبّ نفس
حبّ نفس و خودخواهی، ریشۀ بسیاری از رذایل دیگر و گناهان اجتماعی و تعرض به حقوق مردم است و نتیجۀ آن، علاقه به تعریف و تمجید مردم، گریز از انتقادپذیری و نداشتن انصاف است و دچارشدن به شخصیت غیرواقعی و خودمحور. اینگونه افراد، هرگز به فکر اصلاح خویش نیستند و خود را بی عیب می‌دانند.
برای اینکه از این خصلت رها شویم، چه باید کرد؟ توجه به نکات زیر، می‌تواند علاج و درمان حبّ نفس به شمار آید:
اول، اگر ستایش‌هایی که می‌شنود در او نیست، خود را مسخره کند و اگر هست و دنیوی است، ارزش آن موهوم است و باید در پی ارزشهای واقعی و اخروی بیفتد.
دوم، اگر از انتقاد بدش می‌آید، باید ببیند که آن عیب و نقص در او هست یا نه؟ اگر هست نباید ناراحت شود؛ بلکه باید آن را برطرف سازد و از انتقادکننده تشکر کند و اگر
عیوب مطرح شده در او نیست، گذشت کند و آن را کفارۀ گناهانش به حساب آورَد.
سوم، سعی کند حالتی داشته باشد که مدح و ذم دیگران در او بی تأثیر باشد. اگر عیبی دارد، مدح دیگران سبب نشود آن را در خود نبیند و اگر فضیلتی دارد، نکوهش دیگران سبب غفلت از فضیلتی که دارد نشود. نه مدحها خوشحالش کند، نه ذمها او را در هم شکند.
چهام، سعی کند عیوب خود را بشناسد تا به عیوب دیگران نپردازد.
به فرمودۀ امام علی(علیه السلام): «مَنْ اَبْصَرَ عیبَ نَفْسِهِ شُغِلَ عَنْ عیبِ غَیْرِهِ» ( هرکس عیب خود را ببیند، از پرداختن به عیوب دیگران باز میماند.) (تحف العقول، ص88)
پنجم، پرهیز از مدح شنیدن: به کسانی که ستایش گرند، روی خوش نباید نشان داد؛ چون حبّ نفس سبب می‌شود انسان آنان را بپذیرد و باور کند و از اصلاح عیوبش باز مانَد. در
حدیث پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله) آمده است: «به مدح و تعریف یکدیگر نپردازید و هرگاه ستایشگران متملّق را دیدید، به صورتشان خاک بپاشید.» (محجةالبیضاء، ج6، ص133) این توصیه به معنای دلخوش نبودن به تمجید دیگران است. انسانهای وارسته سعی می‌کنند جلوی تعریف و ستایشهای دیگران را به خصوص در پیشِ رو بگیرند.
ششم، محاسبۀ نفس: اگر انسانها بدون اغماض و خودفریبی، به حسابرسی اَعمال خود بپردازند و دقیق باشند و با خود، سازشکارانه برخورد نکنند، عیبهای زیادی در خود خواهند دید و این، سبب می‌شود که خودخواه و خودپسند نشوند. در روایات آمده است: «از خودتان حساب بکشید؛ دقیقتر از محاسب‌های که شریک از شریک دارد.»
هفتم، پرهیز از موقعیتهای آمیخته به مدح و ستایش: کسی که بخواهد به اشتها و تمایل «حبّ نفس» پاسخ ندهد، باید هرچه بیشتر، از حضور در جمع‌هایی که فکر می‌کند آنجا از او تعریف خواهند کرد، پرهیز کند و به دلِ خود «نه» بگوید. اینکه برخی بزرگان، پیوسته از خلق و جمع گریزان بوده‌اند و به اصطلاح روایات، «حبّ خمول» داشته‌اند تا مبادا کسی از آنان مدح و تعریف کند و آنان خوششان آید و گرفتار عواقب بعدی آن شوند، نشانۀ هوشیاری و بیداردلی اینگونه افراد است.
#حدیث_روز
چرا باید از رذیله حبّ نفس دوری کرد و درمان آن چیست؟
