مراقبت شدید امیرالمؤمنین (علیه السلام) از بیت المال و بریز و بپاش نکردنش در پای بستگان و دوستان

شبی عقیل (برادر بزرگتر امام) به عنوان مهمان بر آن حضرت در کوفه وارد شد. حضرت مقدم‏ برادر را گرامی شمرد و احترام کرد.
امام حسن (علیه السلام) به اشاره پدرش‏ یک پیراهن و یک ردا، از مال خودش به عقیل اهدا کرد.
هوا گرم بود، علی و عقیل روی بام دارالاماره کوفه نشسته بودند. عقیل انتظار سفره‏ رنگینی داشت، بر خلاف انتظارش غذای ساده ‏ای بیش نبود.
بعد عقیل گفت: زودتر باید به خانه‏ ام برگردم و خیلی مقروضم، آمده ‏ام شما دستور بدهید قرض من را بدهند.
فرمود: چقدر مقروضی؟ گفت: صد هزار درهم.
فرمود: چقدر زیاد!

بعد فرمود: متأسفم که اینقدر توانائی مالی ندارم که‏ همه قرض های تو را بدهم ولی همینکه موقع حقوق و تقسیم سهمیه‏ ها شد
من از سهم خودم تا آن اندازه ‏ای که مقدور است، خواهم داد.
عقیل گفت: سهم تو که چیزی نیست، چقدرش را می‏خواهی خودت برداری و چقدرش را به من بدهی‏؟ دستور بده از بیت المال بدهند.
فرمود: بیت المال که ملک شخصی من‏ نیست، من امین مال مردمم، نمی‏توانم از بیت المال به تو بدهم.

بعد که‏ دید عقیل خیلی سماجت می‏کند از همان پشت بام که به بازار مشرف بود و صندوقهای تجار دیده می‏شد، به صندوقها اشاره کرد و فرمود:

من یک پیشنهاد به تو می‏کنم که اگر عمل کنی همه قرض ها را می‏دهی و آن اینکه این مردم‏ تدریجا به خانه‏ ها می‏روند و اینجا خلوت می‏شود
و صندوقهاشان که پر از درهم و دینار است اینجا هست، همینکه خلوت شد برو و این صندوقها را خالی‏ کن و قرض هایت را بده! ?

عقیل گفت: برادر جان سر به سر من می‏گذاری، به من پیشنهاد دزدی می‏کنی؟!
مگر من دزدم که بروم مال مردم بیچاره ‏ای را که‏ راحت در خانه های خود خوابیده ‏اند بدزدم؟!

فرمود: چه فرق می‏کند که از بیت المال به ناحق بگیری و یا این صندوق ها را بزنی؟! هر دو دزدی است.

بعد فرمود: پیشنهاد دیگری به تو می‏کنم!
در این نزدیکی کوفه شهر قدیمی‏ حیره است و مرکز بازرگانان و ثروتمندان عمده‏ است، شبانه دو نفری‏ می‏رویم و بر یکی از آنها شبیخون می‏زنیم!
عقیل گفت: برادر جان من از بیت المال مسلمین کمک می‏خواهم و تو این حرف ها را به من می‏زنی؟!

فرمود: اتفاقا اگر مال یک نفر را بدزدی، بهتر است از این که مال صدها هزار نفر را بدزدی.
چطور است که ربودن‏ مال یک نفر اسم دزدی دارد و ربودن اموال عمومی دزدی نیست؟!?

علی (علیه السلام) در نامه به یکی از عُمّالش می‏نویسد:
«وای به حال آن کس که معترضان و جلوگیرانش در نزد خدا، فقرا و ضعفا و بیچارگان و قرض داران و راه ماندگان باشند.

که بالاترین نوع خیانت به‏ اجتماع و بدترین اقسام دغل بازی با پیشوایان است».
(نهج البلاغه، نامه 26)