شیخ بهایی؛ فقیه ذوفنون از علما و مشاهیر مدفون در حرم رضوی
( 953تا 1030ق )


بهاءالدین محمد، معروف به #شیخ_بهایی، فرزند عزّالدین حسین، در صبحگاه 28ذیحجۀ 953، در جبل عامل لبنان، چشم به جهان گشود. نسَب ایشان به حارث همدانی، صحابی معروف حضرت علی(علیه السلام) می‌رسد.
شیخ بهایی در سیزده سالگی، در سال 966ق، به اتفاق پدر و مادرش به ایران مهاجرت کرد. او علوم رایج را در حوزه‌های علمیۀ قزوین و اصفهان، نزد استادان فرزانه‌ای همچون پدر بزرگوارش، ملاعبدالله مدرّس یزدی، مولانا افضل قاضی و… فراگرفت و شاگردان بی‌نظیری نظیرِ ملّاصدرای شیرازی، فیض کاشانی، فیض لاهیجی، محمدتقی مجلسی و… تربیت کرد. شیخ بهایی در دانش‌های فقه، فلسفه، منطق، ادبیات، هیئت، ریاضیات و… تبحّر داشت. از ایشان بیش از هشتاد اثر علمی برجای مانده است: مفتاح الفلاح در ادعیه، حدائق الصالحین در شرح صحیفۀ سجادیه، جامع عباسی (اولین رسالۀ توضیح المسائل فارسی)، تحفۀ حاتمی در اسطرلاب، دیوان اشعار، کشکول و… .

ایشان برای ترویج فرهنگ اسلام و گشایش کار مردم، به دربار شاه عباس صفوی راه یافت و مقام شیخ الاسلامی را عهده‌دار شد که بزرگترین مقام دینی و دیوانیِ ایرانِ آنروز بود. سیاست او هدایت کارگزاران حکومت صفوی بود و در این راه، موفقیت چشمگیری داشت. افزون بر آثار علمی، تقسیم دقیق و عادلانۀ آب زاینده رود، طرح ریزیِ کاریز نجف آبادِ اصفهان، تعیین سمت قبلۀ مسجد امام به مقیاسِ چهل درجه انحراف غربی از نقطۀ جنوب، مرمّت و بازسازیِ مجدّد یکی از رصدخانه‌های مراغه، حمام شیخ بهایی و… به ایشان منسوب است.

مرحوم شیخ در آخرین سال‌های حیات خود، از منصب شیخ الاسلامی کناره گرفت و به سیر و سلوک پرداخت؛ تا آنکه روز سه شنبه، دوازدهم شوال1030، در اصفهان، دعوت حق را لبیک گفت و علامه مجلسی بر او نماز گذارد. بنابر وصیتش، جنازه‌اش را به مشهد بردند و در جوار مرقد مطهر امام رضا(علیه السلام)، در خانه‌ای دفن کردند که محل تدریس ایشان بود.