سیری در احکام مسافر

درآمد

سفر و حضر دو بخش از زندگى انسانهاست که براى خود، احکام و مسائلى جداگانه دارند. هیچ مسلمانى در هیچ مرحله‌‏اى از زندگى خود، رهاشده و بى تکلیف نیست و از این قاعده، سفر را نیز نمی‌توان استثنا دانست. مسافرت را نمی‌توان بهانۀ گریختن از احکام خداوندى قرار داد؛ زیرا آنچه بر انسان‏ واجب است، جز به انجام دادن تکلیف، ساقط نمی‌شود. پیشوایان دینى ما آنچنان به اجرای فرایض و اهتمام به احکام الهى، چه در سفر و چه در حضر، سفارش بلیغ کرده‌‏اند که راه را بر هرگونه فرار و بهانه جویى می‌بندد. این روایتها و سفارشها به اندازه‏‌اى است که نقل اندکى از آنها نیز رساله‏‌اى جداگانه می‌طلبد. از نقل آنها صرفنظر کرده و تنها به ذکر برخی احکام براى مسافر اکتفا می‌‏کنیم.

مسافر کیست؟

در فقه اسلامى، به کسى مسافر می‌گویند که حداقل هشت فرسخ ‏از وطن خود دور شده باشد یا اینکه چهار فرسخ از دیار خود دور شود و چهار فرسخ برگردد. بدون اقامت ده روز، چنین شخصى مسافر نامیده شده است و احکام ویژه‏‌اى دارد. پاره‏‌اى از احکام مسافر بدین قرار است: تبدیل نمازهاى چهاررکعتى به دورکعتى؛ اِسقاط نافله‌‏هاى ظهر و عصر، همچنین عشاء (بنابر قولى)؛ افطار روزه، هرچند در ماه مبارک رمضان باشد.